Ο πρόσθιος χιαστός, μαζί με τον οπίσθιο χιαστό και το έσω και έξω πλάγιο σύνδεσμο είναι ένας από τους τέσσερις σημαντικούς συνδέσμους του γόνατος. Προσδίδουν σταθερότητα τόσο στο προσθιοπίσθιο όσο και στο πλαγιοπλάγιο επίπεδο. Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος είναι ένας από τους συνδέσμους του γόνατος που τραυματίζονται συχνότερα. Τα τελευταία χρόνια, η αύξηση των ατόμων που συμμετέχουν σε ερασιτεχνικές ή επαγγελματικές αθλητικές δραστηριότητες έχει ανεβάσει κατακόρυφα και την συχνότητα τραυματισμού του προσθίου χιαστού.
Ο χιαστός είναι ένας ισχυρός σύνδεσμος από πυκνό συνδετικό ιστό που διασχίζει το γόνατο από τον μηρό προς την κνήμη και αντιστέκεται στην πρόσθια μετατόπιση της κνήμης αλλά και στην υπέρμετρη στροφή της κνήμης σε σχέση με τον μηρό. Ξεκινά από την μεσοκονδύλια έσω επιφάνεια του έξω μηριαίου κονδύλου και καταλήγει στον πρόσθιο μεσογλήνιο βόθρο της κνήμης. Η δύναμη που χριεάζεται για να σπάσει ο πρόσθιος χιαστός είναι περίπου 2200 Newton αναλογικά δηλαδή περίπουμε 225 kg. Η ρήξη του είναι συνήθως αποτέλεσμα μιας στροφικής κάκωσης ή μίας κάκωσης χαμηλής ενέργειας με απότομη επιβράδυνση.
Αντίθετα με το τι νομίζουμε, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ο τραυματισμός ή η ρήξη δεν οφείλεται σε άθλημα επαφής. Το 70% προκύπτει από απότομη επιβράδυνση του σώματος, σε συνδυασμό με στροφή ή μετατόπιση προς το πλάι. Μόνο το 30% των κακώσεων – ρήξεων του προσθίου χιαστού, προέρχονται από σύγκρουση με άλλο άτομο ή αντικείμενο.
Η ρήξη του πρόσθιου χιαστού είναι 3 φορές συχνότερη στις γυναίκες, σε σύγκριση με τους άντρες με αντίστοιχη δραστηριότητα.
Η διάγνωση της κάκωσης του πρόσθιου χιαστού γίνεται με την λήψη λεπτομερούς ιστορικού και την εξέταση του ασθενούς με διάφορες κλινικές δοκιμασίες του γόνατος. Η επιβεβαίωση της διάγνωσης γίνεται με μαγνητική τομογραφία σε τρία επίπεδα.
Η μαγνητική τομογραφία καλό είναι να πραγματοποιείται σε μαγνητικό τομογράφο 1.5 Tesla ή μεγαλύτερο και με τομές μικρότερες ή ίσες των 3mm.
Ταξινόμηση
Από τις ρήξεις του προσθίου χιαστού, οι μισές συνοδεύονται από ρήξη ή κάκωση του μηνίσκου, ενώ το 30% των ασθενών παρουσιάζει συνοδή κάκωση του αρθρικού χόνδρου, των πλαγίων συνδέσμων ή συνδυασμό αυτών. Παρόλα αυτά η κάκωση του πρόσθιου χιαστού δεν οδηγεί πάντα σε πλήρη ρήξη.
Υπάρχουν τρεις βαθμοί κάκωσης του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου.
1ου Βαθμού: Οι ίνες του συνδέσμου διατείνονται αλλά δεν σπάνε. Υπάρχει οίδημα στον χιαστό και μια ήπια ενόχληση. Το γόνατο όμως είναι σταθερό και η κίνηση χωρίς πρόβλημα. Οι διάφορες κλινικές δοκιμασίες είναι αρνητικές και υπάρχει η αίσθηση της αντίστασης κατά την έλξη της κνήμης.
2ου βαθμού: Υπάρχει μερική ρήξη των ινών του χιαστού συνδέσμου. Υπάρχει ήπια ενόχληση αλλά μεγαλύτερη ποσότητα υγρού στο γόνατο λόγω αιμορραγίας. Λόγω του οιδήματος υπάρχει περιορισμός στο εύρος κίνησης. Το γόνατο είναι σχετικά ασταθές, ιδίως στις σκάλες ή στην αλλαγή κατεύθυνσης. Κατά την έλξη της κνήμης, η πρόσθια μετακίνηση είναι μεγαλύτερη, από 5 ως 10 mm, παρόλα αυτά υπάρχει ακόμα η αίσθηση της αντίστασης στο τέλος της μετατόπισης.
3ου βαθμού: Υπάρχει πλήρη ρήξη των ινών του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου. Ο ασθενής αναφέρει στο ιστορικό του, ότι άκουσε ένα ήχο σαν να ανοίγει σαμπάνια. Μέσα σε 1 ή 2 ώρες από τον τραυματισμό υπάρχει έντονο αίμαρθρο λόγω αιμορραγίας από τον πρόσθιο χιαστό. Λόγω του οιδήματος υπάρχει περιορισμός στο εύρος κίνησης αλλά όχι έντονος πόνος. Το γόνατο είναι στροφικά ασταθές. Κατά την έλξη της κνήμης, η πρόσθια μετακίνηση είναι μεγαλύτερη από 10mm και δεν υπάρχει πλέον η αίσθηση της αντίστασης στο τέλος της κίνησης.
Από τι εξαρτάται όμως η πιθανότητα της βλάβης του προσθίου χιαστού;
Οι παράγοντες κινδύνου μπορούν να χωριστούν σε εξωγενείς και ενδογενείς. Οι εξωγενείς παράγοντες περιλαμβάνουν τις καιρικές συνθήκες, το περιβάλλον, το είδος του εδάφους που αθλούμαστε σε συνάρτηση με τα παπούτσια που φοράμε, και το είδος του αθλήματος καθώς και την ένταση με την οποία συμμετέχουμε. Οι ενδογενείς παράγοντες περιλαμβάνουν το ορμονικό προφίλ (γυναίκα σε σχέση με άντρα), νευρομυϊκές διαταραχές που επηρεάζουν το μυικό σύστημα και ανατομικές ιδιαιτερότητες του γόνατος (οι γυναίκες έχουν στενότερη μεσοκονδύλια εντομή), ενώ με την ηλικία αυξάνονται τα εκφυλιστικά στοιχεία όπως τα οστεόφυτα και η οστεοαρθρίτιδα.
Συνοψίζοντας λοιπόν, τα κυριότερα σημεία της πλήρους ρήξης του πρόσθιου χιαστού είναι:
- Ιστορικό κάκωσης στο γόνατο χωρίς επαφή με άλλο άτομο, κατά την προσπάθεια επιβράδυνσης ή αλλαγής κατεύθυνσης.
- Δυνατός κρότος σαν άνοιγμα σαμπάνιας, ο οποίος συνοδεύεται σε μικρό χρονικό διάστημα από οίδημα (αίμαρθρο).
- Έντονος πόνος ο οποίος στην συνέχεια υποχωρεί και η κίνηση είναι σχετικά ανώδυνη.
- Αίσθημα αστάθειας του γόνατος. Οι ασθενείς λένε “Μου φεύγει”, ιδιαίτερα στις σκάλες και στις στροφές πάνω στην φορτιζόμενη κνήμη.
- Αδυναμία πλήρους έκτασης του γόνατος λόγω του οιδήματος.
- Ατροφία του τετρακέφαλου από το 2ο κιόλας 24ωρο.
Συνοδές κακώσεις με την ρήξη του πρόσθιου χιαστού
Μια στις δύο περιπτώσεις πλήρους ρήξης του πρόσθιου χιαστού συνοδεύεται και από ρήξη του έσω μηνίσκου. Μια ιδιαίτερη περίπτωση είναι η λεγόμενη “ατυχής τριάδα” που είναι συνδυασμός ρήξης του πρόσθιου χιαστού με ρήξη του έσω πλάγιου σύνδεσμου και συνοδή ρήξη του έσω μηνίσκου. Στην περίπτωση αυτή πρώτα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί συντηρητικά, με κηδεμόνα, η ρήξη του έσω πλαγίου συνδέσμου και στην συνέχεια η ρήξη του χιαστού και του μηνίσκου.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και περισσότερο κατανοητή, η σημασία του οστικού οιδήματος, που βλέπουμε συχνά στις μαγνητικές που κάνουμε για να επιβεβαιώσουμε την ρήξη του πρόσθιου χιαστού. Το οστικό οίδημα είναι στην ουσία “μελανιά” στο σπογγώδες οστούν της κνήμης ή του μηρού. Αντιπροσωπεύει μικροκατάγματα και αιμορραγία τα οποία δεν είναι ορατά σε απλές ακτινογραφίες. Εμφανίζεται συνήθως στο έξω διαμέρισμα του γόνατος και μπορεί να παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι πλέον κοινή πρακτική, το οστικό οίδημα να αντιμετωπίζεται σαν αληθινό κάταγμα, με αποφυγή φόρτισης για 3 με 4 εβδομάδες. Η λογική είναι να αποφορτιστεί η περιοχή ώστε να αποφευχθεί η βλάβη στο σπογγώδες οστούν το οποίο με την σειρά του υποστηρίζει τον υπερκείμενο χόνδρο της άρθρωσης.
Πρέπει να χειρουργηθεί η ρήξη του Πρόσθιου Χιαστού Συνδέσμου;
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η κάκωση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου είναι μια σύνθετη κάκωση με πολλές διαφορετικές παραμέτρους. Αν και συμβαίνει συχνά, σπάνια εντοπίζεται μόνη. Συνήθως συνοδεύεται από ρήξη του μηνίσκου ή και από κάκωση του έσω πλαγίου συνδέσμου. Στο 80% των περιπτώσεων συνυπάρχει και οστικό οίδημα στο έξω διαμέρισμα του γόνατος.
Θα πρέπει λοιπόν, κάποιος να συνυπολογίσει όλες τις παραπάνω παραμέτρους προκειμένου να αποφασίσει πως θα αντιμετωπίσει την ρήξη του πρόσθιου χιαστού. Η συντηρητική αντιμετώπιση μπορεί να είναι μια επιλογή για πιο ηλικιωμένους ασθενείς, ή για κάποιους λιγότερο αθλητικούς, που δεν προτίθενται να εμπλακούν σε έντονη αθλητική δραστηριότητα.
Η συνδεσμοπλαστική του πρόσθιου χιαστού είναι μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική μέθοδος που μπορεί να αποκαταστήσει την σταθερότητα του γόνατος και να διορθώσει ταυτόχρονα και τις συνοδές βλάβες που εντοπίστηκαν κλινικά ή στην μαγνητική. Η χειρουργική αντιμετώπιση, καλό είναι να πραγματοποιηθεί τουλάχιστον 3 εβδομάδες μετά την κάκωση ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος της αρθροΐνωσης
Ο εξειδικευμένος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Ελευθέριος Ζαμπάκος διαθέτει μεγάλη εμπειρία στην Ελάχιστα Επεμβατική Χειρουργική́. Είναι Διευθυντής του Τμήματος Ελάχιστα Επεμβατικής Χειρουργικής Κάτω Άκρων στην Ευρωκλινική Αθηνών και Μέλος της Γαλλικής και Ευρωπαϊκής εταιρείας Άκρου Ποδός και Ποδοκνημικής. Τέλος, είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Αρθροσκόπησης Χειρουργικής Γόνατος & Αθλητικών Κακώσεων.